سوره انبیاء، آیه 105

سوره انبیاء، آیه 105
و لقد کتبنا فی الزبور من بعد الذکر، ان الارض یرثها عبادی الصالحون.
ما در کتاب زبور پس از تورات نوشته ایم که سرانجام، زمین را بندگان صالح و شایسته به ارث خواهند برد.
ذکر در اصل به معنای هر چیزیست که موجب تذکر و یادآوری باشد ولی در این آیه، به کتاب آسمانی حضرت موسی (یعنی تورات) تفسیر گردیده به قرینه ی اینکه قبل از زبور معرفی شده است.
بر اساس تفسیر دیگری (ذکر) اشاره به قرآن مجید است. زیرا که در خود آیات قرآن این عنوان درباره قرآن آمده است آنجا که می فرماید: (ان هو الا ذکر للعالمین). (1) .
در این صورت کلمه ی (من بعد) به معنای (علاوه بر) می باشد و معنای آیه چنین خواهد بود. ما علاوه بر قرآن در زبور نوشته ایم که سرانجام،

( صفحه 8)

زمین را بندگان صالح من به ارث خواهند برد. (2) .
(قال ابوجعفر علیه السلام هم اصحاب المهدی فی آخر الزمان).
حضرت باقر علیه السلام فرمود (منظور از صالحان در این آیه) اصحاب حضرت مهدی علیه السلام در آخر الزمان هستند. (3) .
ناگفته نماند که اشاره ی قرآن به پیشگویی حکومت بندگان شایسته ی خداوند در روی زمین در کتاب (تورات و زبور) نشان می دهد که این موضوع از چنان اهمیتی برخوردار است که در کتب آسمانی پیامبران پیشین یکی پس از دیگری مطرح می شده است.
واژه ها
کلمه ی ارض به مجموع کره ی زمین گفته می شود و سراسر جهان را شامل می گردد.
کلمه ی ارث: به معنای چیزیست که بدون معامله و داد و ستد به کسی انتقال می یابد و گاهی ارث در قرآن به معنای تسلط و پیروزی یک قوم صالح بر قومی ناصالح و در اختیار گرفتن امکانات آنها می گوید:
و اورثنا القوم الذین کانوا یستضعفون مشارق الارض و مغاربها.
ما شرق و غرب زمین را به ارث به آن قوم مستضعف دادیم.
زبور: در اصل به معنای هر گونه کتاب و نوشته است. اگرچه

( صفحه 9)

می تواند به معنای زبور داود هم باشد.
زبور داود یا به تعبیری که در کتب عهد قدیم آمده (مزامیر داود) عبارتست از مجموعه ای از مناجاتها و نیایشها و اندرزهای داود پیامبر علیه السلام.
برخی از مفسران احتمال داده اند که منظور از زبور در اینجا تمام کتب انبیای است.
ولی به نظر می رسد که زبور در این آیه همان کتاب مزامیر داود باشد بخصوص اینکه در مزامیر موجود، عباراتی وجود دارد که عینا مطابق با آیه ی مورد بحث است و ذکر هم به معنای تورات می باشد و با توجه به اینکه زبور بعد از تورات بوده تعبیر (من بعد) نیز حقیقی است و بدین ترتیب معنای آیه چنین است.
ما در زبور بعد از تورات چنین نوشتیم که این زمین را بندگان صالح ما به ارث خواهند برد.
سوال و جواب
یک سوال در اینجا مطرح است که چرا در این آیه که راجع به آینده ی درخشان بندگان شایسته خداست از میان کتب آسمانی به (زبور داود و تورات موسی) اشاره شده است.
در پاسخ می گوییم:
این تعبیر ممکن است به خاطر آن باشد که داود. یکی از بزرگترین پیامبرانی بود که تشکیل حکومت حق و عدل داد و بنی اسرائیل نیز مصداق روشن قوم مستضعفی بودند که برضد مستکبران قیام کردند و دستگاه آنها را برچیدند و وارث حکومت و سرزمین آنها شدند.

( صفحه 10)

عباد صالح (بندگان شایسته خدا) کیانند؟
در آیه مورد بحث خداوند (عباد) را به خود نسبت داده و از این نسبت مسئله ایمان و گرایش قلبی و توحید این بندگان روشن می گردد و از کلمه ی (صالحون) که معنی گسترده و وسیعی دارد. همه شایستگی ها به ذهن می آید. شایستگی از نظر قدرت و نیرو، و شایستگی از نظر نظم و انضباط و تدبیر و درک مسائل اجتماعی، هنگامی که بندگان مومن خدا این شایستگی ها را در خود فراهم سازند. خداوند هم آنان را کمک خواهد نمود تا بوسیله ایشان مستکبران زمین محو و نابود گردند.

پاورقی
(1) سوره ی تکویر، آیه 27.
(2) سیره ی پیشوایان، ص 713.
(3) تفسیر مجمع البیان، جلد 7، ص 66.