روز جمعه

روز جمعه
دوّم: روز جمعه، که از چند جهت اختصاص و متعلّق به امام عصر (ع) دارد. یکی آنکه: ولادت با سعادت آن حضرت در آن روز بوده است و دیگر آنکه: ظهور شادی انگیز آن حضرت در آن روز خواهد بود و انتظار فرج در آن روز بیشتر از روزهای دیگر است، چنانچه در همه اخبار به آن تصریح شده و در زیارت مخصوص آن حضرت در روز جمعه آمده است:
«یا مَوْلایَ! یا صاحِبَ الزَّمان صَلَواتُ اللَّهِ عَلَیْکَ وَ عَلَی آلِ بَیْتِکَ هَذا یَوْمُ الْجُمُعَةِ وَ هُوَ یَوْمُکَ الْمُتَوَقَّعُ فیه ِظُهُورُکَ وَ الْفَرَجُ فیهِ لِلْمُؤْمِنینَ عَلی یَدَیْکَ...» تا آخر.
یعنی: «ای آقای من! ای صاحب زمان که درود خداوند بر تو و بر آل بیت تو باد! این روز جمعه است و آن روز تو است که در آن ظهور تو انتظار کشیده می شود و فرج مؤمنین بدست تو است. ای آقایم! من در آن میهمان تو هستم و به تو پناه آورده ام و تو ای آقای من! کریمی واز اولاد بزرگواران می باشی و مأمور به پناه دادن هستی، پس مرا مهمان کن و پناه بده...»
عید بودن روز جمعه و شمرده شدنش از عیدهای چهارگانه به جهت ظهور شریف امام زمان (ع) است که در آن روز - بخاطر پاک شدن زمین از لوث شرک و کفر و گناهان و زورگویان و ملحدین و کافران و منافقان و ظهور کلمه حقّ و اعتلای دین و شرایع ایمان و شعائر مسلمین بدون مزاحمت دشمنان خدا و دین - چشم و دل مؤمنین، روشن و مسرور خواهد شد، و در دعای بعد از طلوع آفتاب روز جمعه نیز به این مطلب اشاره شده است.
سیّد بن طاووس در «جمال الاسبوع» از حضرت کاظم(ع) روایت کرده که آن حضرت در روز جمعه به محمّد بن سنان فرمود: «آیا در این روز، دعای واجب راخواندی؟»
وی پرسید: «آن دعا چیست؟»
حضرت فرمود «بگو: «اَلسَّلامُ عَلَیکَ اَیُّهَا الْیَوْمُ الْجَدیدُ الْمُتَبارَکُ اَلّذی جَعَلَهُ اللَّهُ عَیداً لِاَوْلِیائِهِ الْمُطَهَّرینَ مِنَ الدَّنَسِ الْخِارِجینَ مِنَ الْبَلْوَی الْمَکْروُرینَ مَعَ اَوْلِیائِهِ المُصَفّینَ مِنَ الْعِکَرِ اَلْباذِلینَ اَنْفُسَهُمْ فِی مَحَبَّةِ اَوْلِیاءِ الرَّحْمَنِ تَسْلیماً.»
( - بحارالانوار ج 89 ص 331 )
یعنی: «سلام بر تو باد ای روز تازه مبارکی که خداوند آن را عید گردانیده است برای دوستان خود که از کثافات، پاک هستند و با اولیای خداوند رجعت می کنند و از عقاید کثیف و اعمال زشت، تصفیه شده اند و جانشان را در راه محبّت اولیای خدا تقدیم می کنند.»
آنگاه رو بسوی آفتاب کن و بگو: «اَلسَّلامُ عَلَیْکَ اَیُّهَا الشَّمْسُ الطَّالِعَةِ ... .» الی آخر.
جمعه از اسامی مبارک صاحب الأمر (ع) است یا کنایه از آن حضرت است یا اینکه آن حضرت سبب نامیده شدن جمعه به این نام است، چنانچه صدوق در «خصال» از صقر بن ابی دلف روایت کرده که حضرت امام علی النّقی (ع) در مورد این حدیث رسول خدا (ص) که: «با روزها دشمنی نکنید که آنها با شما دشمنی خواهند کرد.» بیان کرد: «روزها ما هستیم.» تا آنکه فرمود: «و جمعه پسر من است و اهل حقّ بسوی او جمع می شوند.»
شیخ صدوق فرموده است: «ایّام، ائمّه (ع) نیستند بلکه کنایه از ایشان هستند تا معنی آن را غیر از اهل حقّ نفهمند چنانکه خداوند عزّوجلّ کنایه فرموده به تین و زیتون و طورسینین و بلد امین، از پیغمبر و علی و حسن و حسین(ع)، و مثالهای دیگری از این قبیل را هم ذکر نموده است.»
حسین بن حمدان در کتاب خود از حسن بن مسعود و محمّد بن خلیل روایت کرده است که: «در سامرّاء به خدمت سیّد خود امام هادی (ع) رسیدیم در حالی که جمعی از شیعیان در نزد آن حضرت بودند.
از آن حضرت در مورد سعد و نحس بودن ایّام سؤال کردیم. ایشان فرمود: «با ایّام دشمنی نکنید که با شما دشمنی می کنند.»
از آن جناب معنی حدیث را پرسیدم، ایشان فرمود: «دو معنی دارد یکی ظاهری و دیگری باطنی. ظاهر این است که شنبه برای ماست، یکشنبه برای شیعیان ما، دوشنبه برای بنی امیّه، سه شنبه برای پیروان بنی امیّه، چهارشنبه برای بنی عبّاس، پنج شنبه برای پیروان بنی عبّاس و جمعه عید مسلمین است. ولی در اصل شنبه جدّ من رسول خدا (ص) است و یکشنبه امیرالمؤمنین (ع) و دوشنبه حسن و حسین(ع) و سه شنبه علیّ بن الحسین و محمّد بن علی و جعفر بن محمّد (ع) و چهارشنبه موسی بن جعفر و علیّ بن موسی و محمّد بن علی(ع) و پنجشنبه من و پسر من و جمعه پسر او (حضرت قائم (ع)) است، آن کسی که کلمه ها بوسیله او جمع می شود یعنی همه دینها یک دین می شود، و خداوند نعمت را بوسیله او تمام می کند و حقّ را ثابت و ظاهر کرده و باطل را محو می نماید و او مهدی منتظرشماست.»
سپس این آیه را خواندند: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحیمِ بَقِیَّةُ اللَّهِ خَیْرٌ لَکُمْ اِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنینَ.»
( - سوره هود آیه 86 )
(یعنی: به نام خداوند بخشنده و مهربان، آنچه خداوند برای شما باقی می گذارد برایتان بهتر است اگر مؤمن باشید.)
سپس فرمود: «به خدا قسم او بقیة اللّه است.»
روز غدیر بهترین عیدهاست و آن هجدهم ذی الحجّة است که در روز جمعه بود و قائم ما اهل بیت در روز جمعه خروج می کند و قیامت در روز جمعه برپا می شود. درروز جمعه هیچ عملی بهتر از صلوات بر محمّد(ص) و آل او(ع) نیست.»
علّامه مجلسی در «بحار» از علمای قدیم نقل کرده است که: «وقتی در روز جمعه نماز صبح را خواندی این شهادت را شروع کن، سپس به صلوات فرستادن بر محمّد و آل او (ع) مشغول شو.» و آن دعایی طولانی است و بعضی از قسمتهای آن متعلّق به امام عصر(ع) می باشد:
«اَللَّهُمَّ کُنْ لِوَلِیِّکَ فی خَلْقِکَ وَلِیّاً وَ حافِظاً وَ قائِداً وَ ناصِراً حَتّی تُسْکِنَهُ اَرْضَکَ طَوْعاً وَ تُمَتِّعَهُ مِنْها طَوْلاً وَ تَجْعَلَهُ وَ ذُرِّیَّتَهُ فیها الْاَئِمَّةَ الْوِارِثینَ وَ اجْمَعْ لَهُ شَمْلَهُ وَ اَکْمِلْ لَهُ اَمْرَهُ وَ اَصْلِحْ لَهُ رَعِیَّتَهُ وَ ثَبِّتْ رُکْنَهُ وَ اَفْرِغِ الصَّبْرَ مِنْکَ عَلَیْهِ حَتّی یَنْتَقِمَ فَیَشْتَفی وَ یَشْفی حَزازاتِ قُلوُبِ نَقْلَةٍ وَ حَراراتِ صُدوُرِ وَغْرَةٍ و حَسَراتِ اَنْفُسٍ تَرْحَةٍ مِنْ دِماءٍ مَسْفوُکَةٍ وَ اَرْحامٍ مَقْطوُعَةٍ وَ طاعَةٍ مَجْهوُلَةٍ قَدْ اَحْسَنْتَ اِلَیْهِ الْبَلاء وَ وَسَّعْتَ عَلَیْهِ الْآلآءِ وَ اَتْمَمْتَ عَلَیْهِ النَّعْماءِ فی حُسْنِ الْحِفْظِ مِنْکَ لَهُ اَللَّهُمَّ اکْفِلْهُ هَوْلَ عَدُوِّهِ وَ اَنْسِهِمْ ذِکْرَهُ وَ اَرِدْ مَنْ اَرادَهُ وَ کِدْ مَنْ کادَهُ وَ امْکُرْ بِمَنْ مَکَرَهُ بِهِ وَ اجْعَلْ دائِرَةِ السّوُءِ عَلَیْهِمْ اَللَّهُمَّ فُضَّ جَمْعَهُمْ وَ قِلَّ حَدَّهُمْ وَ ارْعَبْ قُلوُبَهُمْ وَ زَلْزِلْ اَقْدامَهُمْ وَ اصْدَعْ شَعْبَهُمْ وَ شَتِّتْ اَمْرَهُمْ فَاِنَّهُمْ اَضَاعُوا الصَّلَواتِ وَ اتَّبَعوُا الشَّهَوات وَعَمِلوُا السَّیِّئاتِ وَ اجْتَنَبوُا الْحَسَناتِ فَخُذْهُمْ بِالْمَثَلاتِ وَ اَرِهِمِ الْحَسَراتِ اِنَّکَ عَلَی کُلِّ شَیی ءٍ قَدیرٌ.»
( - بحارالانوار ج 89 ص 340 )
یعنی: «خدایا! برای ولیّ خودت در میان مخلوقاتت دوستدار و حافظ و رهبر و یاور باش تا اینکه تمام زمینت، فرمانبردار او شود و بطور دائم، بهره برداری از زمین را به او برسانی و او را و ذرّیّه او را، امامان ارث برنده در زمین قرار دهی و جمع کن برای او امور پراکنده اش را و کامل کن برای او امرش را و اصلاح کن برای او قومش را و ثابت کن برای او رکن او را و خالی کن صبر را از جانب خودت بر او تا اینکه انتقام بگیرد و پس از آن دلش آرام گیرد و شفا دهد ناراحتی در قلب را - که بخاطر خشم و ... ایجاد شده است - و گرمی و سوزش سینه ها و نیز حسرتهای جانهایی که از خونهای ریخته شده و خویشاوندیهای قطع شده و اطاعت مجهول، شعله می کشد. محقّقاً نیکو کردی برای او بلاها را و وسعت دادی بر او نعمتها را و تمام کردی بر او نعمتها را در نیکو نگهداری کردن تو او را. خداوندا! کفایت کن او را از هول دشمنانش و به فراموشی بینداز آنان را از یاد کردن او و اراده کن هر کسی را که او را اراده کرده است و مکر و جهد کن با هر کسی که با او جهد و مکر می کند و قرار بده دایره بدیها و سختیها را بر آنان. خدایا! متفرّق کن جمع آنان را و کم کن اطراف آنان را و به ترس بینداز قلبهای آنان را و سست کن قدمهای آنها را و به گروههای آنان آسیب برسان و پراکنده کن امر آنان را که به تحقیق آنان، ضایع کردند نماز را و تبعیّت کردند شهوتها را و عمل کردن به بدیها و پرهیز کردند از خوبیها و بگیر آنان را به عقوبت، و حسرتها را به آنها نشان بده بدرستی که تو بر هر چیزی قادر و تواناهستی.»
سیّد جلیل علیّ بن طاووس در «جمال الاسبوع» این زیارت را برای حجّت(ع) در روز جمعه نقل فرموده است:
«اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا حُجَّةَ اللَّهِ فی اَرْضِهِ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا عَیْنَ اللَّهِ فِی خَلْقِهِ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا نُورَ اللَّهِ الَّذی یَهْتَدی بِهِ الْمُهْتَدوُنَ وَ یُفَرَّجُ بِهِ عَنِ الْمُؤْمِنین اَلسَّلامُ عَلَیْکَ اَیُّهَا الْمُهَذَّبُ الْخائِف اَلسَّلامُ عَلَیْکَ اَیُّهَا الْوَلِیُّ النَّاصِح اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا سَفینَةَ النَّجاةِ السَّلامُ عَلَیْکَ یا عَیْنَ الحَیوةِ السَّلامُ عَلَیْکَ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْکَ وَ عَلَی آلِ بَیْتِکَ الطَّیِّبینَ الطَّاهِرینَ السَّلامُ عَلَیْکَ عَجَّلَ اللَّهُ لَکَ ما وَعَدَکَ مِنَ النَّصْرِ وَ ظُهوُرِالْاَمْرِ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا مَوْلایَ اَنَا مَوْلاکَ عارِفٌ بِاُولیکَ وَ اُخْریکَ اَتَقَرَّبُ اِلَی اللَّهِ تَعالی بِکَ وَ بِآلِ بَیْتِکَ وَ اَنْتَظِرُ ظُهوُرَکَ وَ ظُهوُرَ الْحَقِّ عَلَی یَدَیْکَ وَ اَسْئَلُ اللَّهَ اَنْ یُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اَنْ یَجْعَلَنی مِنَ الْمُنْتَظِرینَ لَکَ وَ التَّابِعینَ وَ النَّاصِرینَ لَکَ عَلَی اَعْدائِکَ وَ الْمُسْتَشْهَدینَ بَیْنَ یَدَیْکَ فی جُمْلَةِ اَوْلِیائِکَ
یا مَوْلایَ یا صاحِبَ الزَّمان صَلَواتُ اللَّهِ عَلَیْکَ وَ عَلَی آلِ بَیْتِکَ هَذا یَوْمُ الْجُمُعَةِ وَ هُوَ یَوْمُکَ الْمُتَوَقَّعُ فیهِ ظُهُورُک وَ الْفَرَجُ فیهِ لِلْمُؤْمِنینَ عَلَی یَدَیْکَ وَ قَتْلِ الْکافِرینَ بِسَیْفِکَ وَ اَنَا یا مَوْلایَ فیهِ ضَیْفُکَ وَ جارُکَ وَ اَنْتَ یا مَوْلایَ کَریمٌ مِنْ اَوْلادِ الْکِرامِ وَ مَأْموُرٌ بِالضِّیَافَةِ وَ الْاِجَارَةِ فَاَضِفْنی وَ اَجِرْنی صَلَواتُ اللَّهِ عَلَیْکَ وَ عَلَی اَهْلِ بَیْتِکَ الطَّاهِرینَ.»
یعنی: «سلام بر تو ای حجّت خدا بر روی زمین! سلام بر تو ای چشم خدا در خلق خدا! سلام بر تو ای نور خدا که هدایت شدگان بوسیله این نور هدایت می شوند و بوسیله آن، گره از کار مؤمنین باز می شود! سلام بر تو ای پاکیزه جان خوف دارنده! سلام بر تو ای سرپرست نصیحت کننده! سلام بر تو ای کشتی نجات! سلام بر تو ای سرچشمه زندگی! سلام بر تو، درود خدا بر تو و بر خاندان خوب و پاک سرشتت! سلام بر تو! خداوند در آنچه از یاری و ظهور امر به تو وعده داده تعجیل نماید! سلام بر تو ای مولا و سرپرست من! من فرمانبردار تو هستم، من آشنای به حقّ اوّل و آخر شمایم، بوسیله تو و خاندانت به خداوند متعال نزدیک می شوم و ظهور تو و آشکار شدن حقّ را بوسیله دستانت انتظار می کشم و از خداوند درخواست می کنم که بر محمّد و آلش درود بفرستد و مرا از منتظرین تو و از پیروی کنندگان از تو و یاوران تو بر علیه دشمنانت و از به شهادت رسیدگان در رکابت که در زمره اولیای تو هستند قرار دهد، ای مولای من! ای صاحب زمان! سلام خدا بر تو و بر اهل بیت تو! این روز، روز جمعه و روز تو می باشد که در آن ظهور شما و گره گشائی برای مؤمنین بدست شما و نیز کشته شدن کافرین با شمشیر شما انتظار می رود و من ای مولای من، در این روز مهمان و پناهده شما هستم و تو ای مولای من، کریمی و از فرزندان کرامت هستی و مأمور به مهمان نوازی و پناه دادن می باشی پس مرا به مهمانی بپذیر و پناهم بده، سلام خداوند بر شما و بر خاندان پاک شما.»
سیّد بن طاووس بعد از نقل این زیارت می فرماید: من بیت زیر را بعد از این زیارت می خوانم و به اشاره می گویم:
نزیلک حیث مااتّجهت رکابی
وضیفک حیث کنت من البلاد
یعنی: «به در خانه احسان و نعمت تو فرود آمدم به هر جا که شترم مرا ببرد و فرود آورد و در هر شهر و دهکده ای که باشم میهمان سفره بخشش و کرم تو هستم.»
و گذشت که سیّد معظّم، صلوات کبیر روایت شده از آن جناب را که برای خود حضرت است با دعای دیگری که آن هم متعلّق به آن حضرت است در تعقیب نماز عصر روز جمعه ذکر نموده و در خواندن آن اصرار فراوانی کرده است.
همچنین مستحبّ است که در روز و شب جمعه، دعای ندبه معروفه که متعلّق به آن حضرت است را بخوانند و حقیقتاً مضامین آن سوزناک است و جگرها را می شکافد و خون از دیدگان کسانی که اندکی از شربت محبّت آن حضرت خورده باشند و تلخی زهر جدایی آن حضرت را چشیده باشند جاری می کند. از آن جایی که دعا طولانی است و یافتن آن هم آسان است از ذکر آن خودداری می کنیم.
و نیز فرمودند که بهترین اعمال در روز جمعه گفتن صدمرتبه: «اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ» بعد از نماز عصر است و در بسیاری از دعاهای روز جمعه، طلب نصرت و تعجیل فرج و ظهور شده است.