شب قدر

شب قدر
اوّل: شب قدر که شبِ ظهور قدر و منزلت و عظمت و جلالت امام عصر (ع) است، تا جائی که به سبب نزول روح و ملائکه ای که برای تقدیر امور بندگان خدمت آن حضرت می رسند، روی زمین جا تنگ می شود.
در این قسمت به سه وجه از وجوه نامیده شدن این شبها به شب قدر که در اخبار و روایات فراوانی ذکر شده اشاره می کنیم:
در تفسیر «علیّ بن ابراهیم» به چند سند معتبر از حضرت باقر و صادق و کاظم (ع) روایت کرده که در تفسیر آیه مبارکه: «فیها یُفْرَقُ کُلُّ اَمْرٍ حَکیمٍ» فرمودند: خداوند هر امری از حقّ و باطل و آنچه که در این سال اتّفاق می افتد را مقدّرمی کند.
( - سوره دخان آیه 4 )
خداوند اراده و اختیار دارد که هر امری را مانند مرگها و روزی ها و بلاها و سختی ها و امراض را جلو یا عقب بیندازد یا کم و زیاد کند و این امر را به رسول خدا (ص) می دهد و رسول خدا(ص) به امیرالمؤمنین(ع) و امیرالمؤمنین به ائمّه(ع) تا اینکه به صاحب الزّمان(ع) می رسد و البتّه در آن بداء و مشیّت و تقدیم و تأخیررا شرط می کند.
و نیز روایت شده است که: «خداوند در شب قدر، مرگها و روزی ها و هر امری از مرگ و زندگی و ارزانی و گرانی یا خوبی و بدی که اتّفاق می افتد را تقدیر می کند.
ملائکه و روح القُدُس بر امام زمان (ع) نازل می شوند و آنچه که از این امور نوشته اند را به ایشان می دهند.»
همچنین امام باقر (ع) می فرماید: «شب قدر بر ما مخفی نمی شود زیرا که در آن شب، ملائکه ما را طواف می کنند.»
شیخ صفّار در «بصائر الدّرجات» از داوود بن فرقد روایت کرده که: «از امام صادق (ع) از قول خداوند عزّوجلّ که می فرماید: «اِنَّا اَنْزَلْناهُ فی لَیْلَةِ الْقَدْرِ * وَ ما اَدْریکَ ما لَیْلَةُالْقَدْرِ» سؤال کردم. ایشان فرمود: «نازل می شود هر چیزی (و هر کسی) که در این سال می میرد یا زنده می شود.»
سوأل کردم: «بسوی چه کسی نازل می شود؟»
حضرت فرمود: «بسوی چه کسی شایسته است؟! بدرستی که مردم در این شب مشغول نماز و دعا و خواهش هستند و صاحب این امر در کاری است و ملائکه برای امور سال، از غروب تا طلوع آفتاب بر او نازل می شوند.»
همچنین منقول است که حضرت فرمود: «هر گاه شب نوزدهم ماه رمضان شد، روزی ها تقسیم می شود و مرگها نوشته می شود و خداوند به بندگان خود نظر لطف می کند و همه ایشان مگر شرابخوار را می آمرزد. پس هر گاه شب بیست و سوّم شد، در آن هر امر محکمی جدا شده و پایان پذیرفته و امضا می شود.»
پرسیده شد: «به چه کسی می رسد؟»
حضرت فرمود: «بسوی صاحب (امام) شما.»
در خبر دیگر فرمود: «در آن شب افرادی که به حجّ خواهند رفت نوشته می شود و آنچه در آن سال از طاعت یا معصیت یا مردن یا به دنیا آمدن انجام می شود و خدای تعالی در شب و روز، آنچه را که می خواهد پدیدار می کند، آنگاه آن را بسوی صاحب (زمین) می فرستد.»
حارث بن مغیره سؤال کرد که: «صاحب زمین کیست؟»
حضرت فرمود: «صاحب (امام) شما.»
در خبر دیگر فرمود: «بدرستی که خداوند در آن شب مقادیر آن سال را تقدیر می کند، آن گاه آن را بسوی زمین می فرستد.»
معلی بن خنیس پرسید: «بسوی چه کسی؟»
حضرت فرمود: «فکر می کنی بسوی چه کسی باشد ای عاجز؟!»
در خبر دیگر فرمود: «وقتی شب قدر می شود خداوند آنچه را که (در آن سال) اتّفاق می افتد را می نویسد و آن را نازل می کند.»
راوی پرسید: «بسوی چه کسی؟!»
حضرت فرمود: «فکر می کنی بسوی چه کسی باشد ای احمق؟!»
علاّمه مجلسی در «زاد المعاد» می فرماید: «از بعضی احادیث برداشت می شود که هر سه شب، شب قدر هستند و در شب اوّل، تقدیر امور انجام می شود، در شب دوّم با کثرت دعا و عبادت ممکن است تقدیر بعضی از امور تغییر کند و در شب سوّم قطعی می شود و تغییر نمی یابد یا بسیار کم تغییر می یابد. بلاتشبیه مانند ارقام پادشاهان که اوّل نوشته می شود و تغییرش آسان است، بعد از آن در دفاتر ثبت می شود و تغییرش دشوارتر است امّا چون هنوز مُهر نخورده است، ممکن است تغییر کند. وقتی که مُهر خورد به منزله حتم است و تغییر دادنش بی نهایت دشوار است.
وقتی حضرت صاحب الأمر (ع) در تمام این شب با ملائکه مقرّبین محشور است و گروه گروه به خدمت او می آیند و بر او سلام می کنند و تقدیرات را بر او عرضه می کنند، سزاوار نیست که در چنین شبی همگان به امام خود توسّل نکنند و به غفلت بسر آورند.
تقدیرات همه امور از قبیل عمر و مال و فرزند و عزّت و سلامتی و توفیق اعمال خیر و اصلاح تمام احوال سال در این شب خواهد بود و ممکن است که نام کسی که در دیوان اشقیاء نوشته شده باشد در این شب تغییر کند و در زمره سعادتمندان نوشته شود، چنان که این مضمون در اکثر دعاها و احادیث معتبره وارد شده است.
دعا برای آن حضرت را باید بر دعای خود مقدّم داشت. در اخبار گذشته اشاره شد که آن حضرت در این شب مشغول به آن امر عظیم الهی است، پس بهترین دعاها، طلب نصرت و کمک و حفظ الهی برای آن حضرت می باشد.
در شب بیست و سوّم در همه حالات چه در رکوع یا سجود و چه نشسته یا ایستاده بلکه در همه اوقات باید آن دعایی را خواند که مضمونش پس از حمد خداوند و صلوات بر رسول و خاندانش (ع) این بود:
(بار خدایا! باش برای حجّة ابن الحسن المهدی (ع) در این ساعت و هر ساعتی، ولیّ و حافظ و پیشوا و ناصر و راهنما و کمک کننده و ...)
پس از آن توسّل و استغاثه به آن حضرت و طلب یاری و شفاعت در انجام آنچه می خواهد و باید به دست مبارک او شده و از نظر نورانی او بگذرد و همچنین تضرّع و ناله که نظر لطف و مهربانی خود را از او برندارد که او آن چنان که سزاوار بزرگی است در این شب - که زمام امور به دست قدرت خداوندی اوست - با وی رفتار کند.
در روایت معتبری آمده است که: «هر کس در شب بیست و سوّم ماه مبارک رمضان هزار مرتبه سوره «انّاانزلناه» را بخواند، به سبب آنچه در خواب می بیند با یقین شدید و اعتراف به کرامتهایی که در این شب مخصوص ماست، صبح می کند.»
عالم ربّانی سیّد علیّ بن عبدالحمید نیلی در شرح «مصباح شیخ طوسی» بعد از نقل این خبر می گوید: «در شب پنجشنبه بیست و سوّم ماه رمضان سال 788 در مسجد کوفه با عدّه ای معتکف بودیم. بعد از نماز، هزار مرتبه سوره «انّا انزلناه» را خواندیم و وقتی تمام شد هر کدام در جای خود خوابیدیم.
سپس من در خواب یا در بین خواب و بیداری دیدم که گویا درهایی باز شده که نمی دانم آنها در آسمان است یا در زمین، و جماعتی با هیئت های نیکو بیرون آمدند و به من رو کردند و گفتند: «با امامان معصوم خود همراه شو که همانا ایشان علمهای هدایت، بزرگواران مورد اعتماد، سروران نیکو، نورهای پابرجا، ستاره های درخشان و .... هستند.»