از لحاظ فرهنگی
از لحاظ فرهنگی
فرهنگ معانی گوناگونی دارد (1) گاهی به معنای تأدیب و تربیت و پرورش انسانها آمده، گاهی به معنای علم و دانش و معرفت آمده است. اگر فرهنگ به معنای ادب نیکو باشد در عصر امام زمان و جامعه ی جهانی آن حضرت انسانها عالم با آداب اسلامی تربیت می شوند و متأدب به آداب الهی می شوند (تأدبوا بآداب الله) که عالیترین مکتب تربیتی و کاملترین آنها است و متکی بر وحی الهی است و از سوی خالق انسانها و به وسیله ی انسان شناساندن بی نظیر (پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و جانشینان معصوم حضرت) عرضه می شود، مظهر صبر الهی، مظهر قدرت پروردگار، مظهر جود و کرم الهی و در یک کلام مظهر همه ی اسماء حسنای الهی می شود. روایات می گوید:
«و القی الرافة و الرحمة بینهم فیتواسون... ولا یعلو بعضهم بعضا و یرحم الکبیر الصغیر و یوقوا الصغیر الکبیر.» (2) .
یعنی در میان عموم مردم عالم مهربانی و رحمت برقرار می شود و در سایه ی آن مواسات و همیاری می کنند و بر یکدیگر برتری طلبی ندارند، بزرگتر به کوچکتر
( صفحه 446)
رحمت و عطوفت و مهربانی می ورزد و کوچکتر به بزرگتر احترام می گذارد و اگر فرهنگ به معنای دانش و بینش، علم و معرفت باشد در عصر امام زمان بینش و معرفت بشر به مبدأ و معاد و کل معارف الهی به اوج خودش می رسد تا آنجا که مخدرات در خانه های خویش تفسیر قرآن کرده و طبق کتاب و سنت الهی قضاوت می کنند و به تعبیر روایات:
«و تؤون الحکمة فی زمانه حتی ان المرأة لتقضی فی بیتها بکتاب الله تعالی و سنة رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم». (3) .
به انسانهای عصر امام مهدی آن اندازه حکمت و معرفت داده می شود که زن در میان خانه اش بر اساس کتاب الهی و سنت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم قضاوت می کند. این اندازه اسلام شناسی گسترش پیدا می کند و انسانها با حقیقت اسلام از طریق دو منبع اصلی آن یعنی کتاب و سنت انس پیدا می کنند و حقایق دین با جان آنها عجین می شود.
دانش و آگاهی انسانها به نهایت درجه ی خود می رسد و تمام مراتب علم و دانش را یکی پس از دیگری می پیمایند و بر کل آسمانها و زمین و حقایق موجود در آن دو و ما بین آن دو مطلع می شوند و این دعوت قرآنی جامه ی عمل می پوشد که: «قل انظروا ماذا فی السماوات و الارض». (4) و تا به حال آنچه از معلومات نصیب بشر شده مربوط به گوشه ای از آسمان اول یا آسمان نزدیک است که «وزینا السماء الدنیا بمصابیح...» (5) ولی در منطق دین سخن از سماوات سبع و آسمانهای هفتگانه است که بشر از آنها و اسرار آنها اصلا اطلاع ندارد و در عصر امام مهدی (عج) این اطلاعات به دست می آید و به تعبیر روایت معروف:
«العلم سبعة و عشرون حرفا فجمیع ما جائت به الرسل حرفان فلم یعرف الناس حتی
( صفحه 447)
الیوم غیر الحرفین فاذا قام قائمنا اخرج الخمسة و العشرین حرفا فبثها فی الناس و ضم الیها الحرفین حتی یبثها سبعة و عشرین حرفا». (6) .
ترجمه: تمام دانش بیست و هفت حرف است و از آدم ابوالبشر تا خاتم انبیاء صلی الله علیه و آله و سلم و از خاتم انبیاء تا زمان ظهور خاتم الاوصیاء (عج) کل آنچه به بشریت عرضه شده و معلمان الهی بیان کرده اند دو حرف است و انسانهای امروزی تنها دو حرف آن را می شناسند و آن هنگام که قائم ما قیام می کند بیست و پنج حرف دیگر را بیرون آورده و در میان مردم عالم می پراکند و دو حرف معلوم بشر را به آنها ضمیمه می کند تا تمام بیست و هفت حرف و در واقع تمام علم در جامعه ی بشری نشر و پخش شود و آنگاه است که مجهولی برای بشر نمی ماند و آنگاه است که بشر در برابر عظمت خالق و آفریدگار هستی کرنش می کند و مقام خشیت پیدا می کند که «انما یخشی الله من عباده العلماء» (7) و احساس کوچکی می نماید و با تمام وجود به مبدأ عالم متوجه می شود و با شناخت کامل او را می پرستد. و در روایت دیگر می خوانیم:
«ان المؤمن فی زمان القائم و هو بالمشرق لیری اخاه فی المغرب و کذا الذی فی المغرب یری اخاه الذی فی المشرق». (8) .
در زمان امام مهدی (عج) مؤمنی در شرق عالم زندگی می کند و برادر دینی خود را در غرب عالم می بیند و آنکه در مغرب عالم زیست می کند برادرش را که در مشرق جهان است می بیند، و هزار و چند صد سال پیش درک این سخنان و هضم آن برای مردم آسان نبود و تعبدا می پذیرفتند ولی ابزارهای صنعتی پیچیده ی امروزی و دنیای رایانه و دیگر وسائل ارتباط جمعی، قبول این مطلب را برای ما آسان نموده است، البته منظور این نیست که در آن عصر، زمین از کروی بودن خارج شده و
( صفحه 448)
مسطح می گردد و انسانها به قدری نور چشمشان قوی می شود که صدها و هزاران فرسنگ دورتر را می بینند، بلکه منظور این است که در سایه ی پیشرفتهای صنعتی، ابزاری ساخته می شود که شرق و غرب جهان را به یکدیگر مرتبط می سازد و همه می توانند با فشار دادن دکمه ی رایانه یا هر وسیله ی مدرن دیگر با برادر دینی خود در اقصی نقاط جهان ارتباط برقرار کند و گرنه سنت الهی بر این است که جهان را از طریق اسباب و مسببات اداره کند «ابی الله ان یجری الامور الا باسبابها» (9) و این سنت نه قابل تبدیل و دگرگونی بنیادین است و نه قابل تحویل و اصلاح است «فلن تجد لسنة الله تبدیلا ولن تجد لسنة الله تحویلا» (10) و این نظامات لا یتغیر و سنن قطعی برای همیشه ی جهان است و چنین نیست که در آن عصر این نظامات و قوانین برچیده شود.
و اگر فرهنگ به معنای آداب و رسوم و عادتهای یک ملت باشد در جامعه ی جهانی امام مهدی عادات و رسوم غلط و جاهلی و خرامی کلا از جامعه زدوده می شود و به جای آن آداب و عادات صحیح انسانی و اسلامی جایگزین می شود، تعصبات نژادی و قبیله ای و غیره ریشه کن می شود، بشر دارای انصاف می شود و واقع گرائی و رئالیست بودن حاکم می شود و به عنوان مثال از عادات و شعارهای عرب جاهلی این بود که:
«انصر اخاک ظالما او مظلوما»؛ یعنی برادرت را یاری کن چه ستمگر باشد و چه ستمدیده و رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم که مبعوث به رسالت شد فرمود: من نیز می گویم: «انصر اخاک ظالما او مظلوما»؛ ولی به این نحو که اگر ظالم است جلوی ظلمش را بگیر و این کمک کردن به او است و اگر مظلوم است به او کمک کن و از او دفع ظلم بنما (11) و امام مهدی (عج) که سیره ی نبوی را زنده می کند این شعارهای غلط جاهلیت
( صفحه 449)
جدید و مدرن و جاهلیت قرن بیستم و مانند آن را از جامعه ریشه کن می کند، انسانها را با واقعیات آشنا می کند و از تخیل و خیالگرائی و مانند آن دور می کند.
نتیجه: در جامعه ی امام زمان فرهنگ اصیل انسانی و اسلامی و الهی به معنای جامع کلمه بر بشر حاکم می شود.
پاورقی
(1) فرهنگ معین، ج 2،ص 2538.
(2) بحارالانوار، ج 52، ص 385.
(3) بحارالانوار، ج 52، ص 352.
(4) یونس، 101.
(5) فصلت، 12.
(6) بحارالانوار، ج 52، ص 336.
(7) فاطر، 28.
(8) بحارالانوار، ج 52، ص 391.
(9) اصول کافی، ج 1، ص 259.
(10) فاطر، 43.
(11) بحارالانوار، ج 52، ص 391.
